Msi Yazilim

       Osmanlı İmparatorluğu, 11 Kasım 1914’te girdiği Birinci Dünya Savaşı’nda büyük kayıplar vererek 30 Ekim 1918 Mondros Mütarekesi ile yolun sonuna gelmiştir. Antlaşma imzalandığı tarihte Mustafa Kemal Paşa Suriye Cephesinde 7’nci Ordu Komutanıydı. Otto Liman Von Sanders’in Yıldırım Ordular Grup Komutanlığı’ndan ayrılmasından sonra yerine 31 Ekim 1918 tarihinde Mustafa Kemal Paşa atanmıştır.

       İngilizler, İskenderun’a asker çıkarmalarına engel olan Mustafa Kemal Paşa’nın, Suriye Cephesinde hareketlerini engelleyici davranışlarından rahatsız olmuşlardır. Suriye’nin kuzeyinde işgalci emellerine engel olarak gördükleri Yıldırım Ordular Grubu’nun, 10 Kasım 1918 tarihinde Mondros Mütarekesi’nin 5’inci maddesini gerekçe göstererek dağıtılmasını sağlamışlardır.

       Yıldırım Ordular Grup Komutanlığı’nın lağvedilmesinin ardından İstanbul’a çağırılan Mustafa Kemal Paşa, 10/11 Kasım gecesi Adana’dan yola çıkarak 13 Kasım sabahı İstanbul’a varmıştır. Kaderin cilvesine bakın ki aynı gün işgal kuvvetleri (İngiltere, Fransa ve İtalya) Kara ve Deniz kuvvetleri ile İstanbul’u fiilen işgal etmişlerdir.

       Ülkenin yaşadığı üzücü durumdan ve İstanbul’un işgalinden müteessir olan Mustafa Kemal, yurdu yaşadığı büyük yıkımdan kurtarmak için her şeyden önce gerekli olan “Milli Birlik” inancına sahiptir. Türk ulusu kendi bağımsızlığını kurtaracak güç ve inanca sahip olup kendisi de bunu sağlayacak deha ve kudreti taşımaktadır.

       Mustafa Kemal Paşa, İstanbul’da bir müddet kaldıktan sonra Anadolu’ya geçerek düşmanın gücünün ulaşamayacağı bir bölgede Türk kuvvetlerini toplayarak milli mücadeleyi başlatma kararını vermiştir.

       Mustafa Kemal Paşa ulusal direnişi ve savaşı yurt sathında başlatmak için Anadolu’da şartların olgunlaşmasını beklemiş ve çalışmalarını bu doğrultuda yapmıştır. Öncelikli olarak Anadolu’da bulunan askeri güçlerin bir denetim altına alınmasını istemiştir. Mayıs ayına gelmeden birçoğu gizli yapılan görüşmeler ve çalışmalar neticesinde;

       -Kazım Karabekir ve Ali Fuat Cebesoy 15’inci ve 20’nci Kolordu Komutanlıklarına atanmışlardır.

       -Rauf Orbay, Ege Bölgesi’ne geçerek Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerini örgütlemek ve oradan Anadolu’da Mustafa Kemal’e katılmak üzere askerlik mesleğinden istifa etmiştir.

       -1’inci Ordu Müfettişliğine Fevzi Çakmak Paşa, 2’nci Ordu Müfettişliğine Mersinli Cemal Paşa ve 9’uncu Ordu Müfettişliğine Mustafa Kemal Paşa atanmıştır.

       -İstihbarat ve haberleşmenin can alıcı önemini çok iyi bilen Mustafa Kemal Paşa, İstanbul ve Anadolu’da haberleşme ve istihbarat ağlarını kurmuştur.

       -Mustafa Kemal Paşa’nın yetki kararnamesinin hazırlanmasının ardından 9’uncu Ordu Müfettişliğine yapılan Atama Kararnamesi, Harbiye Bakanı ve Sadrazam tarafından 19 Nisan 1919 tarihinde imzalanarak Padişaha sunulmuş ve 30 Nisan 1919 günü Padişah tarafından onaylanmıştır[1]

       Şimdi, Atama Kararnamesinin onaylandığı günden sonra Mustafa Kemal Paşa’nın 16 Mayıs 1919 tarihine kadar yaptıklarının günlüğünü göreceğiz;

       1 Mayıs 1919 Perşembe

       Mustafa Kemal Paşa, Albay Kazım Dirik’in evine uğradı ve Kurmay Başkanlığını teklif etti. Albay Kazım Dirik büyük bir memnuniyetle görevi kabul etmiştir.

       2 Mayıs 1919 Cuma

       Mustafa Kemal Paşa, Nişantaşı’ndaki Dışişleri Konağı’nda Damat Ferit Paşa ile görüşmüştür. Ardından Mustafa Kemal Paşa Şişli’deki evine geçerek yaveri Cevat Abbas’la beraber yeni atandığı görev sırasında yanında bulunacak, kendisini anlayacak, samimiyetle bağlanacak ve maksadına hizmet edecek subay ve yaverlerini tespit için bir uğraşı ve arayışa girmiştir.

       Aynı gün Paris’te; İngiltere, Fransa ve ABD; İtalya’dan gizli olarak İzmir’in Yunanlılara verilmesini görüşmüşlerdi.

       3 Mayıs 1919 Cumartesi

       Mustafa Kemal Paşa, Harbiye Bakanı Şakir Paşa ile görüşmüştür. Aynı gün, 12 Nisan’da İstanbul’dan ayrılan 15’inci Kolordu Komutanı Kazım Karabekir’in Erzurum’a ulaştığını haber almıştır.

       4 Mayıs 1919 Pazar

       Mustafa Kemal Paşa’nın ataması Osmanlı Bakanlar Kurulu’nda görüşe açılmıştır. Sadrazam Damat Ferit, atamayı Padişah’ın istediğini söyleyerek karşı çıkanları yatıştırmıştır[2]. Mustafa Kemal, Babıali’de atama ile ilgili görüşme yapılırken, gerektiğinde Bakanlar Kurulu’na görüşlerini bildirmek üzere Sadrazamlık bekleme salonunda hazır bulunmuştur.

       5 Mayıs 1919 Pazartesi

       Mustafa Kemal Paşa’nın Atama Kararnamesi Resmî Gazete olan Takvim-i Vekayi’de yayınlanmıştır. Harbiye Bakanlığı’nın Genelkurmay Başkanlığı’na gönderdiği atama yazısı Mustafa Kemal’e tebliğ edilmiştir[3].

       6 Mayıs 1919 Salı

       Atama Kararnamesi ile yetkileri belirleyen yönetmelik Mustafa Kemal Paşa’ya bir yazı ile bildirilmiştir. Kurmay Başkanı Albay Kazım Dirik tarafından İtilaf Devletleri ile yapılan anlaşmalar ve alınan kararlar Dışişleri Bakanlığı’ndan, görev alanına giren bölgenin krokisi İçişleri Bakanlığı’ndan ve 6 adet resmi mühür Savaş Bakanlığı’ndan istenmiştir.

       7 Mayıs 1919 Çarşamba

       Mustafa Kemal Paşa’nın atama kararı ve yetkileri Savaş Bakanlığı tarafından görev alanına giren 3, 13 ve 15’inci Kolordulara bildirilmiştir.

       8 Mayıs 1919 Perşembe

       Mustafa Kemal Paşa’nın atama kararı, görev ve yetkileri Anadolu’da bulunan Mülki ve Askeri bütün kurumlara bildirilmiştir. Mustafa Kemal, Kurmaylarıyla Şişli’deki evinde toplantı yaparak temaslarda bulunmuştur.

       9 Mayıs 1919 Cuma

       Mustafa Kemal Paşa, Albay İsmet İnönü’yü evinde ziyaret etmiştir. Bugün görev alanında bulunan şehirlerdeki Kolordu Komutanlarına ve Mülki makamlara yazılar göndermeye başlamıştır.

       10 Mayıs 1919 Cumartesi

       Mustafa Kemal Paşa, Albay Kazım Dirik’le Şişli’deki evinden yazışmalarına devam etmiştir. Anadolu’ya geçmeden önce bölgede görev yapanların ve çetelerin (Müslüman, Rum ve Ermeni) durumları, sayıları ve yerleri hakkında bilgi edinmek maksadıyla Sivas Valisi, Canik Sancak Amiri ve 3’üncü Kolordu Komutanlığı’ndan gerekli çalışmaların yapılması istenilmiştir.

       11 Mayıs Pazar

       Mustafa Kemal Paşa, Sadrazam Damat Ferit tarafından Nişantaşı’nda verilen yemeğe gitmiştir. Davette Genelkurmay Başkanı Cevat Paşa’da hazır bulunmuştur. Yemekte Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun ve çevresinde asayişi bozan çeteler hakkında yapacağı işler konuşulmuştur[4].

       12 Mayıs Pazartesi

       Ataması yapılan Mustafa Kemal Paşa, Padişah tarafından kabul edilmiştir. Karadeniz bölgesinde Rumların şikayetleri üzerine İngilizlerden baskı gören Padişah, şikâyete bahis olunan olayların bastırılıp asayişin düzene girmesiyle, İngilizlerin memnuniyetini kazanarak diğer işgal güçlerinin yurttan çıkartılacağına inanmıştır.

       Padişah, bu düşüncelerle Mustafa Kemal Paşa’ya “Paşa Paşa! Devleti kurtarabilirsin!” demiştir. Mustafa Kemal, “Elimden gelen hizmette kusur etmeyeceğime inanabilirsiniz” şeklinde cevap vermiştir[5].

       13 Mayıs 1919 Salı

       Mustafa Kemal Paşa, 9’uncu Ordu Karargahında görevli olanların üç aylık maaşlarının peşin ödenmesini, olağanüstü masraflar için bir miktar ödenek, iki binek otomobil verilmesini ayrıca karargâhın seferi sayılmasını, istekleri yerine getirilip tamamlandıktan üç gün sonra yola çıkacağını Savaş Bakanlığı’na bildirmiştir.

       14 Mayıs 1919 Çarşamba

       Mustafa Kemal Paşa’nın isminin en başta yazılı olduğu vize istek talebi İngiliz İrtibat Bürosuna Savaş Bakanlığı’nca gönderilmiştir. Vize işlemleri devam ederken Mustafa Kemal Paşa, Samsun’da bulunan 3’üncü Kolordu’ya şifreli bir telgraf çekerek 16 Mayıs’ta beraberinde 23 subayla hareket edeceğini, geçici yer ayarlanmasını istemiştir.

       Mustafa Kemal Paşa ve Genelkurmay Başkanı Cevat Paşa, Damat Ferit’in konağında Mustafa Kemal’in görevi ve kumanda edeceği bölge hakkında görüştüler. Damat Ferit’in Samsun’da ne yapacağı sorusuna Mustafa Kemal Paşa, yerinde incelemeler yaptıktan sonra kararını vereceğini söylemiştir[6].

       15 Mayıs 1919 Perşembe

       Yarın Samsun’a gidecek olan Mustafa Kemal Paşa veda ziyaretleri yapmıştır. Cevat ve Fevzi Paşa’ları ziyaretten sonra Babıali’ye gittiğinde İçişleri Bakanı Mehmet Ali Bey’den İzmir’in işgal edildiğini öğrenmiştir. İzmir’e on iki bin Yunan askeri çıkmaya başlamıştır. Mustafa Kemal, İzmir’in işgaline “küstahlık, protesto edeceğiz” diyen İçişleri Bakanı’na “Belki daha kesin tedbirler düşünülebilir” demiştir[7]. Aynı gün Padişah’la görüşerek veda etmiştir.

       16 Mayıs 1919 Cuma

       Mustafa Kemal Paşa, sabah evinden ayrılacağı sırada Rauf Orbay yanına gelerek bindiği vapurun Karadeniz’de batırılacağını, güvenilir bir kaynaktan haber aldığını, dikkatli olmasını söylemiştir[8]. Kurtuluş Savaşı’nın mihenk noktalarından olan bugün; Mustafa Kemal Paşa, Kızkulesi açıklarında Kavaklar mevkiinde Bandırma vapuruna binerek yola çıkmıştır. Savaş Bakanlığı’na 23 kişinin ismi verildiği halde Mustafa Kemal Paşa ile beraber vapurda bulunanların sayısı 19 kişidir.

       ABD’li Diplomat ve asker olan Charles H.Sherill, 15 Mayıs 1919 günü İzmir’in işgali ile 16 Mayıs 1919 tarihinde Mustafa Kemal’in Samsun’a hareket ettiği tarihlerin, Türk Milletinin talihine yön vermiş tarihler olduğunu söyleyerek şöyle yazmıştır; “Talih bir taraftan Yunanlıları İzmir’e çıkarırken, öbür taraftan onlara karşı koyacak Mustafa Kemal’i Samsun’a getiriyordu”[9].

       Mustafa Kemal Paşa, Anadolu’ya geçmesiyle beraber yurtsever arkadaşlarıyla birlikte Türk Milletine önderlik yaparak ve Türk Ulusunun sonsuz kabiliyetine inanarak Millî Mücadeleyi başlatmış; 3 yıl, 3 ay, 20 gün süren olağanüstü mücadeleler sonucunda 9 Eylül 1922 günü düşmanı denize dökmeyi başarmış ve Türk Milleti’ni İstiklaline kavuşturmuştur.

Kaynaklar:

[1] Alev COŞKUN;” Samsun’dan Önce Bilinmeyen 6 Ay”, s.381, Cumhuriyet Kitapları, 2019, İstanbul.

[2] Şerafettin TURAN; “Türk Devrim Tarihi, İmparatorluğun Çöküşünden Ulusal Direnişe 1.Kitap”, s.197, Bilgi yayınevi, 1991, Ankara.

[3] Zeki SARIHAN; “Kurtuluş Savaşı Günlüğü l”, s.225, Türk Tarih Kurumu, 1993, Ankara.

[4] Zeki SARIHAN; “Kurtuluş Savaşı Günlüğü l” s.232.

[5] Zeki SARIHAN; “Kurtuluş Savaşı Günlüğü I”, s.233.

[6] Alev COŞKUN; “Samsun’dan Önce Bilinmeyen 6 Ay”, s.394.

[7] Zeki SARIHAN; “Kurtuluş Savaşı Günlüğü I”, s.245.

[8] “Nutuk” Atatürk Araştırma Merkezi, s.23, 2018, Ankara.

[9] Charles H. SHERİLL; “Selanik’ten Gelibolu’ya”, ss.56-68, İlgi Yayınevi, 2006, İstanbul.